İran takvimine göre, “Nevruz” yeni yılın yanı sıra bahar mevsiminin başlangıcı olarak eski çağlardan günümüze kadar varlığını sürdürmeyi başaran görkemli törenlerden biri. Nevruz üzerinde gerçekleşen çeşitli araştırmalar sonucu farklı sonuçlara ulaşılırken bu büyük geleneğin resmi olarak MÖ 538. seneye dayandığı biliniyor.
Yazılı olarak ilk kez 2. yüzyılda Pers kaynaklarında adı geçen Nevruz, İran takvimlerine göre yılın ilk gününü temsil eder. Nevruz bayramının İran mitolojisindeki Demirci Kawa Efsanesi'ne dayandığına inanılır. Anadolu ve Orta Asya Türk halklarında da Göktürklerin Ergenekon'dan çıkışı anlamıyla ve baharın gelişi olarak kutlanır.
2010'da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 3000 yıldan beri kutlanmakta olan Pers kökenli bu şenliği, Dünya Nevruz Bayramı ilan etmiştir. 2009 yılında ise hükümetler arası toplanan Birleşmiş Milletler Manevi Kültür Mirası Koruma Kurulu, Nevruz’u Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi 'ne dahil etmiştir.
İranlılarla birlikte Türkmenler, Afganlar, Anadolu Türkleri, Arnavutlar, Azeriler, Gürcüler, Kazaklar, Kırgızlar, Kürtler, Özbekler ve Tacikler de Nevruz’u kutluyorlar.
Bazı kaynaklara göre de Nevruz geleneğinin tarihin en son Buzul Çağı'nın bitmesinden hemen önceki günlere yani 15.000 yıl öncesine kadar uzanır. Efsanevi Pers Kralı Cemşid, İndo-İranlıların avcılıktan hayvacılığa ve yerleşik yaşama geçişini temsil eder. Zor geçmiş bir kışın ardından gelen bahar, tabiat ananın çiçekler, yeşillenenen bitkiler uykusundan uyanması ve sığırların yavrulaması, insanoğlu için büyük bir fırsat ve bolluğun canlanması demekti. İşte böyle bir dönemde bu Nevruz kutlamalarını başlatanın Kral Cemşid olduğu söylenir...
MÖ 487 yılında, Büyük Darius, Persepolis'teki yeni inşa edilmiş olan sarayında Nevruzu kutluyordu. Son araştırmaların sonuçları bu kutlamaların çok özel bir anlam ifade ettiğini göstermektedir. Sadece Nevruz gününde sabah saatin 06.30'unda güneşin ilk ışıkları gözlemevindeki büyük kabul salonuna denk geliyordu ve bu olay sadece 1400 yılda bir gerçekleşiyordu. Persepolis yerleşkesinin ya da en azından Apadana'nın sarayının ve "Yüz Sütunlu Salonun" Nevruz’u kutlamak amacıyla inşa edildiği sanılmaktadır.
İran'da Nevruz en önemli bayramdır. İran güneş takvimine göre ilk ay olan Farvardin'in ilk günü olan Nevruz İran'da 5 günlük (20-24 Mart arası) resmi tatil olarak kutlanır. Nevruz'un habercisi olan Hacı Firuz ise Hıristiyanlıktaki Noel Baba'ya benzer şekilde bu tarihler arasında çocuklara hediyeler dağıtır.
Nevruz, Türkiye'de bir gelenek, Türk Cumhuriyetleri'nde ise resmî bayram olarak kutlanırken, 1995 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti tarafından Bayram olarak kabul edilen bir gün haline gelmiştir. Yılbaşı olarak gece-gündüz eşitliğinin yaşandığı 21 Mart, Nevruz günü olarak kutlanır. Bu güne ve yeni yılın başladığı âna Yılgayak denir.
Selçuklu ve Osmanlı’da millî bayram olarak kutlanan Nevruz, “Nevruziye” adlı şiirlere ve şenliklerle ziyafet verilerek kutlanırdı. Özel olarak hazırlanan Nevruziye adlı macun, Osmanlı döneminden kalan bir kültür iken günümüzde hâlâ Manisa'da 21 Mart'ta Mesir macunu şenlikleri yapılmaktadır. Alevi ve Bektaşiler arasında da kimi yörelerde eski takvime atfen Mart Dokuzu adı verilip kutlanan Nevruz'da özel ayinler yapılarak yemekler dağıtılıp oyun oynanır ve baharın ilk günü kutlanır.
yorumunuz